Seçmenler, Mart 2024’te yerel seçimler için sandığa gidecekler. Ayşe Kaşıkırık adlı akademisyen, uzun süre sivil toplum kuruluşlarında kadınların siyasetteki varlığını artırmak için çalışmış ve 2021’de 6 kadın arkadaşıyla beraber Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı Derneği’ni (KAPI) kurmuştur. Kaşıkırık, Türkiye’de sadece 1.134 kadının muhtar olduğu 50 bin muhtarın bulunmasının büyük bir sorun olduğunu dile getirmektedir. KAPI Derneği, “Bir Kapı da Sen Aç” kampanyası çerçevesinde pek çok ilde eğitimler vererek kadınların muhtar olmasını desteklemektedir. Kaşıkırık, derneğin hikayesini şu şekilde anlatmaktadır: “Derneğimiz, 3 Nisan 2021’de yapılan bir kapıyı temsil ederek, kadınların ilk kez seçme ve seçilme hakkını elde ettiği tarihin yıldönümünde kurulmuştur. İsmimizi Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı olarak seçtik çünkü cinsiyet eşitsizliği küresel bir sorundur ve bu sorunu mahallelerden başlayarak çözebiliriz. Yerel düzeyde yapılan çalışmalar, ulusal ve küresel düzeyde de olumlu etkiler yaratır.”
Ayşe Kaşıkırık, siyaset bilimi ve kamu yönetimi alanında doktora çalışmasını sürdürmekte olup yüksek lisans tezini belediyelerde toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bütçelemeye adadı. Kadın Adayları Destekleme Derneği’nde 3 yıl boyunca projeler koordinatörü olarak görev yaptıktan sonra akademik kariyerine yönelen Kaşıkırık, yerelde kadının güçlenmesi için dernek kurmaya karar vermiştir. Derneğin ilk önemli çalışması, 6 Haziran 2021 tarihinde boşalan azalık ve muhtarlık koltukları için yapılan ara seçim olmuştur. Kaşıkırık, “Eşit temsil ve katılım muhtarlıktan başlar. İki hedefimiz var: kadın muhtar adaylarının sayısını artırmak ve seçmenleri kadın adaylara destek vermeye davet etmek” şeklinde konuşmaktadır. Türkiye’deki durumu özetlerken ise şu ifadeleri kullanmaktadır: “Bazı siyasi partiler kota uygulasa da yerel siyasette kadının görmezden gelindiği söylenebilir. Kadınlar belediye meclisinde %11, muhtarlık seviyesinde ise sadece %2 oranında temsil ediliyorlar. Bu rakamlar gerçekten endişe vericidir. Kadınlar açısından yerel seçimlerin en zayıf halkası muhtarlık görevi olarak öne çıkar. Şu anda Türkiye’de 50 bin muhtardan sadece 1134’ü kadındır.”
Bunun sebeplerini sorduğumda, Kaşıkırık yapmış olduğu köy köy çalışmaları sonucunda gözlemlerini paylaşıyor. “Kadınlar için hiçbir şey kolay değildir, ancak yerel siyaset hiç de kolay değildir” diyerek sözlerine başlıyor. Kaşıkırık, yerel siyasetin Türkiye’de daha çok rant, imar ve ihale işleri etrafında dönen bir sistem olduğunu ifade etmektedir. Temiz siyasete ihtiyaç duyduğumuzu vurgulayan Kaşıkırık, dünya genelinde yapılan araştırmaların kadınların yolsuzluk ve rüşvetle ilişkilendirilen işlere erkeklerden daha az bulaştığını ortaya koyduğunu belirtiyor.
Kaşıkırık, bir eğitim sırasında yerel siyasette çalışan bir kadın arkadaşının yaşadığı bir hikayeyi anlatıyor. Bu hikayede, bir gün partilerinin genel merkezinden Ankara’ya iftar için davet aldıklarını ancak iftarın sadece erkeklere yönelik olduğunu öğrendiklerini dile getiriyor. “Sizi sadece göstermelik olarak davet ettik, kadın olarak katılmanızı beklemiyorduk” şeklindeki ifadeler ona hitap edilmiştir. 2014 yılından beri Türkiye’yi köy köy gezdiğini ve yerel siyasetin cinsiyet kodlarının beklentinin ötesinde olduğunu ifade ediyor. Kadınların görünmez engellerle karşılaştığını belirtiyor ve kadın muhtar adaylarına “elinin hamuruyla erkek işine karışma” denildiğini, seçildikten sonra ise kararlarının saygı görmediğini aktarıyor. Muhtarlar arasında “Benim sözümü kesiyorlar, fikrimi saymıyorlar. Onlarla aynı dili konuşarak ve masaya vurarak kendimi kabul ettirdim” şeklinde ifadeler duyduğunu belirtiyor.
KAPI Derneği tarafından verilen eğitimler sırasında kadın muhtar adaylarının maddi yetersizliklerden şikayet ettiklerini anlatıyor. Örneğin, bir muhtar adayının rakip adayının kasap olduğunu ve et dağıttığını, bir diğer rakibinin ise bedava saç şekillendirme hizmeti sunduğunu dile getiriyor. Kadın muhtar adayının “Ben ev hanımıyım, onlarla nasıl mücadele edebilirim?” diye sorduğunu aktarıyor ve maddi açıdan kadın muhtar adaylarının erkeklerle eşit rekabete giremediğini belirtiyor.
Son olarak, Kaşıkırık ile gerçekleştirdiğim röportajda KAPI Derneği’nin yaptığı çalışmaları ve planları hakkında konuşuyoruz. Eğitimlerin yanı sıra mentorluk programları da yürüttüklerini ve kadın muhtarları muhtar adaylarıyla buluşturarak deneyimlerini paylaşmalarını sağladıklarını anlatıyor. Ayrıca, sosyal medya ve internet üzerinden kadın adayların tanıtımına katkıda bulunmayı planladıklarını belirtiyor. Bunların yanı sıra online muhtarlık akademisi kurma planları olduğunu da ekliyor. Bu platform aracılığıyla muhtar adaylarının bir haftalık eğitimlere erişebileceklerini ifade ediyor.