Prof. Dr. Doğan Gürpınar, Türk İsim Kültürünün Tarihsel Dönüşümünü Anlatıyor

İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Doğan Gürpınar, “Türkiye’de Özel İsimlerin Tarihi” isimli çalışmasında Tanzimat’tan günümüze isim koyma alışkanlıklarındaki dönüşümü inceledi. Gürpınar’ın araştırması, toplumsal değişimlerin bireylerin en kişisel tercihlerini nasıl şekillendirdiğini ortaya koyuyor. Modernleşme süreciyle birlikte çocuklara verilen isimlerin de yeniden şekillendiğini belirten Gürpınar, “Bize çok alışıldık, geleneksel isim gibi gelen Necdet, Nilgün, Kemal, Zeki ezel ebet var olan isimler değillerdi. Örneğin, ‘Nilgün’ü direkt 1950 ile tarihlendirebiliyoruz. Çünkü Refik Halit Karay’ın romanından çıkma bir isim ve 1950’den önce ‘Nilgün’ diye bir isim yoktu.” ifadelerini kullanıyor.

Edebiyat eserlerinin Türk isim kültürüne etkilerine dikkat çeken Gürpınar, “‘Nilgün’ Refik Halit Karay’ın aynı adlı romanından, ‘Nalan’ Kerime Nadir’in Hıçkırık romanından çıktı. ‘Funda’ da Kerime Nadir’in bir romanındaki karakterdi. İlginç bir şekilde çalılık anlamına gelen ‘Funda’ bir erkek çocuğuna verilmiş, fakat kız ismine dönüşmüş.” şeklinde konuştu. Gürpınar, geçmiş dönemde romanların popüler kültür üzerindeki etkisinin günümüz dizileriyle kıyaslanabilecek düzeyde olduğunu vurguladı.

Türkiye’de isim tercihlerinin bölgesel farklılıklar gösterdiğini kaydeden Gürpınar, “Diyarbakır ve Mardin’de Şehmus, Adıyaman’da Abuzer ve Şeyho, Kahramanmaraş’ta Ökkeş, Hatay’da Bestami… Bunlar aslında türbelerden kaynaklı isimler ama her zaman böyle olmak zorunda değil. Adana civarında Cumali, Vahap isimleri kullanılır. Bazı isimler ulusallaşmadan, hep yerel kalıyor.” açıklamasını yaptı. Cumhuriyet döneminde Mete, Atilla, Alparslan gibi Türk tarihinden figürlerin yanı sıra Erman, Erkut gibi “er” ile başlayan isimlerin moda olduğunu belirtti.

Popüler kültürün bazı isimlerin unutulmasına da yol açtığını ifade eden Gürpınar, “Geçmişte yaygın olarak kullanılan ‘Şaban’ adı da bu talihsizliği yaşadı. Hababam Sınıfı filmindeki ‘İnek Şaban’ karakteri nedeniyle 1970’lerden sonra bu isim çok azaldı.” dedi. Gürpınar ayrıca, Adolf isminin Hitler, Donald isminin ise Disney karakteri Donald Duck ile özdeşleşmesi sonucu popülerliğini kaybettiğine dikkat çekti.