DataReportal Araştırması: Günlük Ekran Süresi 6 Saat 40 Dakikaya Ulaştı
DataReportal’ın 2025 yılı verilerine göre, dünya genelinde bireyler günde ortalama 6 saat 40 dakikayı ekran karşısında geçiriyor. Araştırma, özellikle Z kuşağının bu ortalamanın çok üzerinde, günde yaklaşık 9 saat ekran başında kaldığını ortaya koyarken, 0-2 yaş aralığındaki çocukların ise yüzde 49’unun akıllı telefonlarla etkileşim halinde olduğunu gösteriyor. Bu yoğun maruziyet, uzmanların dikkat süreleri üzerindeki etkisini tanımlamak için kullandığı “patlamış mısır beyni” kavramını yeniden gündeme taşıyor. Washington Üniversitesi’nden David Levy’in 2011’de ortaya attığı bu kavram, beynin sürekli yeni dijital uyaranlarla karşılaşması sonucu, bir düşünceden diğerine kontrolsüzce atlamasını tarif ediyor.
Prof. Dr. Ali Eryılmaz: “Zihin Ele Geçirilmiş Durumda”
Yıldız Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ali Eryılmaz, bu durumu şu sözlerle yorumluyor:
“Zihnimizin herhangi bir durum ya da olay anında, dış dünyanın verdiği bilgiyi almasında bir süreç işler. Uyaran görselse göze, işitselse kulağa gelir ve böylece duyum gerçekleşmiş olur. Ancak beyin seçicidir, her duyumu işlemez. Burada ‘dikkat’ devreye girer. Dikkatten sonra ise beyinde ‘algısal örgütleme’ yapılır, yani birbirinden bağımsız, parça parça gelen bilgiler anlamlı bir bütüne dönüştürülür. Bunun ardından da ‘özdeşim’ ve ‘tanıma’ gerçekleşir. Artık bu bilgiler isimlendirilir ve tanınır. Böylece ilgili bilgi bilişsel sürece dahil edilir ve zihnin bir parçası olur. Ancak sürekli uyaranlara maruz kalındığında duyum gerçekleşse de zihin neye dikkat edeceğine, nasıl örgütleyeceğine kendi karar veremiyor. Bunların hepsine dijital içerik platformları karar vermiş oluyor. Günümüzde de bu yüzden insanların zihni ele geçirilmiş durumda. Sürekli yeni içerikler geliyor ve tencerenin içinde oradan oraya zıplayan patlamış mısırlar gibi insan beyni de bir içerikten diğerine zıplıyor.”
Prof. Dr. Özkan Sapsağlam’dan Ebeveynlere 10 Kritik Öneri
Yıldız Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Özkan Sapsağlam, ekran süresinin artmasıyla dikkat, algılama ve problem çözme gibi üst bilişsel işlevlerin köreldiğine dikkat çekiyor. Günde 2 saat ve üzeri ekran kullanımının dikkat dağınıklığı riskini 8 kat artırdığını belirten Sapsağlam, çocukların artık kitap okumak veya ders dinlemekte zorlandığını ifade ediyor. Sapsağlam, sağlıklı bir dijital denge için ebeveynlere şu 10 adımlık rehberi sunuyor: Çocuklarda özdenetim ve irade kontrolü geliştirilmeli; medyanın zararları konusunda bilgilendirme yapılmalı; dijital ayak izleri takip edilmeli; dijital medya okuryazarlık becerileri artırılmalı; evde teknolojisiz alan ve zamanlar oluşturulmalı; ebeveynler kendi alışkanlıklarıyla örnek olmalı; çocukların odak noktası değiştirilmeli; elektronik aletler için evde bir park alanı belirlenmeli; birlikte geçirilen nitelikli zaman artırılmalı; ekran kullanım kuralları tutarlı şekilde uygulanıp takip edilmeli.