Tüketici Dernekleri ve Uzmanlar Fiyat Farklılıklarının Nedenlerini Açıkladı
Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Başkan Vekili Avukat İbrahim Güllü, “Serbest piyasa şartlarında fiyatlar özgürce belirlenmektedir. Rekabetin olduğu piyasada ürünleri fiyat ve kaliteleri ile ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla kalitelerine göre fiyatların farklılık göstermesi doğaldır. Doğal olmayan ise aynı ürünün farklı satış noktalarında farklı farklı fiyatlarla satılmasıdır” ifadelerine yer verdi.
Tüketiciyi Koruma Derneği (TÜKODER) Genel Başkanı Aziz Koçal ise, “Türkiye’de ürün fiyatları, büyük ölçüde serbest piyasa ekonomisi kuralları çerçevesinde belirlenir. Üretici firma ya da ithalatçı, ürünün maliyeti, hedef kâr oranı ve pazarlama stratejisini dikkate alarak bir tavsiye edilen satış fiyatı belirler. Ancak bu fiyat bağlayıcı değildir” dedi ve ekledi: “Satıcı, yani market veya mağaza, kira ve personel gibi işletme giderlerini ve rekabet koşullarını dikkate alarak satış fiyatını daha yüksek veya daha düşük belirleyebilir. Herhangi bir ürün için sabit satış fiyatı belirlenemez. Bu nedenle satıcı, satın aldığı ürünün satış fiyatını kendi politikalarına göre belirler. Hatta bazen aynı zincir marketin farklı şubelerinde bile aynı ürün farklı fiyatlarla satılabilmektedir.”
Aziz Koçal, fiyat belirlemede iki önemli sınır olduğunu vurguladı: “Fahiş fiyat uygulaması: Bir ürünün piyasa koşullarının çok üzerinde, fahiş fiyatla, haksız kazanç amacıyla satılması yasaktır. Ticaret Bakanlığı’na bağlı Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu, bu konuda hem denetim yapıyor hem de tüketici şikâyetlerini değerlendiriyor. Etiket fiyatı ile kasa fiyatının farklı olması tüketicinin aldatılmasıdır ve açıkça yasaya aykırıdır. Her ürünün üzerinde satış fiyatı etiketi bulunmalı veya rafta fiyatı açıkça gösteren etiketler yer almalıdır. Hiçbir ürün raf fiyatından fazlaya satılamaz. Eğer rafta farklı, kasada farklı bir fiyat talep edilmesi durumunda raf fiyatı geçerlidir.”
Peki, aynı ürün neden farklı marketlerde farklı fiyatlarla satılıyor? Koçal, bunun birkaç temel nedeni olduğunu belirterek şu detayları verdi: Büyük zincir marketlerin toplu alımla maliyet avantajı sağlaması, küçük mağazaların ise daha yüksek maliyetle çalışması. Bazı ürünlerde ‘loss leader’ stratejisiyle müşteri çekmek için kâr marjının düşürülmesi. Ürünlerdeki hammadde kalitesi farklılıkları ve gramaj oyunları. Koçal, gramaj hilesi yapılmasının mevzuata aykırı olduğunu ve bu konuda yeni bir düzenleme hazırlığı olduğunu da sözlerine ekledi.
Tüketicilerin haklarını korumak için yapabilecekleri ise şöyle sıralandı: ALO 175 Tüketici Hattı, CİMER ve Haksız Fiyat Artışı Bildir mobil uygulaması üzerinden şikâyette bulunmak. Tüketici Hakem Heyetlerine başvurmak. Tüketiciler ayrıca, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’nın marketfiyati.org.tr sitesi ve uygulamasından fiyat karşılaştırması yapabilir, fahiş fiyatlı ürünleri satın almayarak piyasaya tepki gösterebilir. Yanıltıcı reklam veya aldatma nedeniyle mağdur olan tüketicilerin ürün iadesi, bedel indirimi talep edebileceği, hatta tazminat davası açabileceği de vurgulandı.
Son olarak, marketlerin kendi markalı (private label) ürünlerinin daha uygun fiyatlı olabileceği, bu durumun yasal olduğu ancak tüketiciyi aldatacak içerik veya gramaj hilesi yapılmasının ağır cezalar gerektirdiği belirtildi. Ürün içeriği ve kalitesinin etikette şeffaf bir şekilde belirtilmesinin zorunlu olduğunun altı çizildi.