Gazze’de Yaşanan Tarihi Olaylarda Esir Düşen Türk Subaylarının Hikayesi

Filistin’in ünlü esirleri

İsrail hava saldırıları Gazze’de devam ederken, Hürriyet gazetesi, bölgede yaşanan son gelişmeleri aktarmanın yanı sıra, geçmişten bugüne yansıyan detayları da paylaşmayı sürdürüyor. 7 Ekim tarihinden itibaren sivil ve askeri rehinelerin/tutsakların tartışma konusu olduğu her iki taraftaki ve dünyadaki gündemde büyük bir hassasiyet olduğu biliniyor. Uzun yıllar önce, 1918’de Türk orduları Gazze’yi ve Filistin’in diğer şehirlerini İngilizlere karşı savunurken birçok şehit verdi ve birçok subayı esir düştü. Bu esirlerden bazıları, Mısır’da özel bir kampa götürülürken, bazıları da askeri ve siyasi hayatta ilerledi. 1918 Gazze savaşında savaşan Türk askerlerinin 74. Alay’a bağlı oldukları anlaşılıyor.
1918 yılında Gazze’deki savaşlarda yer alan Cemal Gürsel, 1. Dünya Savaşı’nın patlak verdiği zamanlarda Harbiye öğrencisiydi. Savaş çıkınca cepheye gönderildi ve ilk görev yeri Çanakkale oldu. Bir topçu bataryasının komutanı olarak önemli muharebelere katıldı. Çanakkale Zaferi’nden sonra Lübnan’a gönderildi ve ardından Filistin’e geçti. Gazze muharebelerinde de savaştı ve burada da topçu bataryasının komutanıydı. Gazze’de üstün İngiliz kuvvetlerine karşı cephe çökünce, Teğmen Cemal Gürsel 19 Eylül 1918’de esir düştü ve Mısır’daki İngiliz esir kampına götürüldü. Yaklaşık iki yıl hapiste kaldıktan sonra serbest bırakıldı ve İstanbul’a dönerek Ankara’ya geçerek Milli Mücadele’ye katıldı. 27 Mayıs darbesi sırasında Kara Kuvvetleri Komutanı olarak görev yapıyordu ve darbeden sonra 4. Cumhurbaşkanı oldu.
İngiliz kraliçesini ağırlayan eski esir Cevdet Sunay, savaş başladığında henüz askeri liseyi yeni bitirmişti ve Harbiye öğrencisi olmamıştı. “Topçu zabiti” olarak görev yapmak üzere “asteğmen” rütbesiyle gönüllü olarak cepheye gitti. Filistin’de savaşan birliklerden birinin parçası olarak görev yapıyordu. 1918 Ağustos’unda, savaş devam ederken bugün Batı Şeria’daki Tulkarim olarak bilinen şehirde esir düştü. Babası da İngilizlerin elinde esir olan “Alay Müftüsü”ydü. Sunay, bir yıldan fazla bir süre esaret altında kaldıktan sonra serbest bırakıldı ve Milli Mücadele’ye katıldı. Esir olarak götürüldüğü Mısır’ı yıllar sonra tuğgeneral olarak ziyaret etti ve askeri kariyeri Genelkurmay Başkanlığı’na kadar yükseldi. Cemal Gürsel’den sonra Türkiye’nin 5. Cumhurbaşkanı olarak seçildiğinde esir düştüğü İngiliz kraliçesi Elizabeth ile 1971 yılında Ankara’da Cumhurbaşkanı sıfatıyla karşılaştı.
Ragıp Gümüşpala ise savaş çıktığında Harbiye’deydi ve Cemal Gürsel’den iki dönem gerideydi. Filistin Cephesi’ne gönderildi ve birlikleriyle birlikte en kanlı ve şiddetli çatışmaların yaşandığı Nablus bölgesinde görev yapıyordu. Bugün Batı Şeria sınırlarında yer alan bu bölgede Türk kuvvetleriyle İngilizler arasındaki mücadele kanlı bir çarpışma ile sonuçlandı. Gümüşpala, emrindeki askerlerin bir kısmıyla birlikte 2 Ekim 1918’de esir düştü ve İngilizlerin İskenderiye’de Türk subayları için hazırladığı esir kampında yer aldı. Esaretin ardından Milli Mücadele’ye katıldı ve Türk Silahlı Kuvvetleri’ndeki kariyeri ilerledi. 27 Mayıs darbesinden sonra Genelkurmay Başkanı oldu ve kısa süre sonra “resen” emekli edildi. Yerine aynı esir kampında kaldıkları Orgeneral Cevdet Sunay atandı. Emekli olduktan sonra Adalet Partisi’nin ilk Genel Başkanı oldu, DP’nin yerine kuruldu.