“Miyop Çörçil: Tarihteki Diplomatik Skandalın İzleri”

‘Somali vakası’ Osmanlı’da da yaşanmış... Miyop Çörçil’in av kazası

İngiliz William Churchill, 8 Mayıs 1836 tarihinde Kadıköy’de avlanmaya çıktı. O sırada bir çocuğu vurarak yaraladı. Olay yerinde bulunan kişiler tarafından yakalanarak zaptiyeye bildirildi. Çocuk, vücuduna isabet eden saçmalarla birçok yerinden yaralandı. Churchill, daha önce Amerikan Elçiliği’nde çalışmış bir İngiliz gazetecisi olarak avlanma yasağı olan bir yerde ve av mevsimi geçtikten sonra avlanmış olmasıyla suçlandı. Karakoldaki ifadesinde, Osmanlı’ya büyük hizmetlerde bulunan bir gazeteci olduğunu belirtti ancak kadı huzuruna çıktı. Kendisinin miyop olduğunu ve çocuğu göremediğini iddia etti. Ancak mahkeme bu savunmayı kabul etmedi ve çocuğun sağlık durumu netleşene kadar gözaltında tutulmasına karar verildi. İngiliz elçiliği de bu durumdan haberdar edildi ve olay adli bir vaka olmaktan çok diplomatik bir soruna dönüştü.

Durum Hariciye Nazırı Akif Efendi’ye iletilirken, Nazır onu “Miyop Çörçil” olarak suçladı. İngiltere Büyükelçisi, olayı duyar duymaz bir adamını tersaneye göndererek Churchill’in serbest bırakılmasını istedi. Ancak tersanedekiler resmi bir talimat olmadan hiçbir şey yapamazlardı. Elçinin adamı daha sonra Hariciye Nazırı’na gitti ancak talebi kabul edilmediğinde sert ve ağır ifadeler kullandı. Durum ciddi bir diplomatik skandal haline geldi. Ardından Rusya, Fransa, Avusturya ve Prusya elçilikleri de devreye girdi. Olay İngiliz gazetelerine de yansıdı. “Miyop Çörçil” olayı uluslararası bir meseleye dönüşüyordu. Neyse ki çocuğun sağlığı düzelmeye başladı ve Churchill, dört gün sonra, yani 12 Mayıs 1836’da serbest bırakıldı. Ancak kriz henüz sona ermemişti.

Tarihçilerin incelediği bu olaya göre İngiliz elçisinin asıl amacı farklıydı. Babıâli, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’ya karşı Rusya ile işbirliği yapmış ve 1833’te Hünkâr İskelesi anlaşmasını imzalamıştı. Hariciye Nazırı Akif Efendi bu süreçte etkiliydi. Bu nedenle İngilizler ona “Rusların adamı” gözüyle bakıyorlardı. İntikamlarını bu olay üzerinden alacaklardı. Churchill’in serbest bırakılması krizin sona ermesine yetmedi. İngilizler baskıları sonucu, 16 Haziran’da Akif Efendi görevden alındı. Babıâli ise İngiliz elçisinin de görevden alınmasını talep etti ve elçi değişti. Churchill’e ise 10 bin kantar zeytinyağı alma imtiyazı verildi.

Churchill, 1840 yılında Ceride-i Havadis adlı ilk özel gazeteyi kurdu. Ancak bu gazete, tüm imtiyazlara rağmen haftalık satışı 150’yi geçemeyen bir başarı elde edemedi ve kısa bir süre sonra kapatıldı. “Miyop Çörçil” de nerede olduğu bilinmeyen bir şekilde ortadan kayboldu.

Somali Cumhurbaşkanı’nın oğlu Muhammed Hasan Şeyh Mahmud, 30 Kasım’da İstanbul Fatih’te motokurye Yunus Emre Göçer’e çarpıp ölümüne neden olmuştu. Polis ifadesi alındıktan sonra Mahmud serbest bırakılmıştı. Ancak 2 Aralık’ta yurtdışına çıktığı anlaşılan Mahmud’un Türkiye’de yargılanması için Somali ile temaslar başlatıldı.