İstanbul, 1911 yılında İtalyanların Trablusgarp’ı (Libya) işgal etmeleriyle sarsıldı. Ancak, ordunun Balkan meseleleriyle meşgul olması nedeniyle bölgeye müdahale etmek neredeyse imkansızdı. Bunun üzerine Atatürk, Libya’ya “Mustafa Şerif Bey” adıyla bir gazeteci kılığına girerek gizlice gitti.
Gönüllü subaylar, oradaki direnişi organize etmek amacıyla harekete geçti. İlk giden ekip Binbaşı Enver Bey ve arkadaşlarıydı. Daha sonra Binbaşı Mustafa Kemal Bey, “Mustafa Şerif Bey” adıyla bir gazeteci rolünde yola çıktı. Ona Ömer Naci, Yakup Cemil ve Sapancalı Hakkı da eşlik etti. Mısır üzerinden Libya’ya ulaştılar. Mustafa Kemal, Tobruk’ta ilk çatışmaya katıldı ve ardından Derne’ye geçerek cephe komutanı oldu.
Libya’da binlerce insanın ölümüne ve binlercesinin kaybolmasına neden olan sel felaketinde, Türkiye ilk yardım koşan ülkelerden biri oldu.
Binbaşı Mustafa Kemal, beraberindeki birkaç Osmanlı subayı ile birlikte yerli Libya halkını İtalyanlara karşı örgütledi. Birlikte İtalyanlara karşı savaştılar. Kısıtlı imkanlarıyla üstün İtalyan güçlerine karşı mücadele ettiler. Direnişleri güçlüydü ve İtalyanlar Derne’yi geçemedi. Ancak 11 Eylül 1912’de İtalyanlar özel birlikleriyle yoğun bir saldırı başlattılar. 17 Eylül’de saldırı tekrarlandı, ancak yine başarılı olamadılar. İtalyanların sahil kesimindeki kontrolü gemilerle düzenli destek sağlamalarına olanak veriyordu, ama direnişçilerin imkanları son derece sınırlıydı. Yerli Arap kabilelerin desteği ve coğrafi avantajları biraz avantaj sağlıyordu. Ancak İtalyanlar da saldırılarını artırıyordu. Balkan Savaşları başladığında Mustafa Kemal Bey ve diğer subaylar İstanbul’a geri dönmek zorunda kaldı. Libya’daki direniş yıllarca devam etti ve Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Derne’deki mücadelesi tarihe geçti.