Ritüel Odaları ve 50’yi Aşkın Kafatası, Neolitik Döneme Işık Tutuyor

12 bin yıllık geçmişi araştıran Taş Tepeler Projesi, beşinci yılında Şanlıurfa’nın doğusundaki Sefertepe’de arkeoloji dünyasını sarsan bulgulara ulaştı. 2025’te 40 önemli buluntunun gün yüzüne çıkarıldığı projede, en dikkat çeken keşifler arasında çift insan yüzü başlı boncuk ve bir platform üzerindeki iki insan yüzü kabartması yer alıyor. Sefertepe Kazı Başkanı Doç. Dr. Emre Güldoğan, son beş yılda ortaya çıkarılan ve sayısı 50’yi geçen kafataslarına ilişkin gizemi şöyle açıkladı: “İlk kafatasları 2021 yılında geldi. 2024’te ise bir oda içerisinde 22 tane sadece kafaların konulduğu bir odacık ile yine kazı alanındaki bir yapının içerisinde niş dediğimiz alanın içerisinde yan yatırılmış sergilenme amaçlı konulduğunu düşündüğümüz bir kafatası çıktı.” Bu buluntular, Neolitik dönemdeki gömüt geleneklerini anlamak için kritik öneme sahip.

Kafataslarının bulunduğu özel odalardan elde edilen ilk antropolojik sonuçlar, altı aylık bir bebekten 40 yaşındaki bireylere kadar geniş bir yaş aralığına ait olduklarını ortaya koyuyor. Güldoğan, “Bu kafataslarının biraz daha bir mezar geleneğinin ya da ritüel uygulamaların yapıldığı alan gibi tespit edilmiş ya da kullanılmış olma ihtimalini güçlendiriyor.” diyerek alanın işlevine dair ipuçlarını paylaştı. Sefertepe’deki bu uygulama, benzeri Çayönü’nde bulunan ancak daha genç bir döneme tarihlenen örneklerden farklı olarak, bölge için benzersiz (ünik) bir örnek teşkil ediyor.

Sefertepe, kafatasları kadar ileri düzeydeki sanatsal eserleriyle de öne çıkıyor. Kazı Başkanı, bulunan çift insan yüzü başlı boncuk için “Önemli sembolik buluntulardan biri de onlar olmuştur” ifadesini kullandı. Ayrıca, özel bir yapıdaki platformda keşfedilen iki insan yüzü kabartması da büyük ilgi görüyor. Güldoğan, bu kabartmaları şöyle tarif etti: “Yüzlerden bir tanesi gözler, burun, ağız betimleri Karahantepe’ye benziyor… Diğeri ise daha yüksek kabartma olarak adlandırdığımız gözler, gözbebeği, burun, dışında kulaklar da çok iyi biçimde biçimlendirilmiş.” Bu iki farklı üsluptaki betimlemenin, platformun özel bir ritüel amaçla kullanıldığına işaret ettiği düşünülüyor. Taş Tepeler Projesi, alan genişledikçe Neolitik dönemin sosyal ve inanç dünyasına dair daha derin bilgiler sunmaya devam edecek.